1.0 Historisch verantwoord kleurgebruik

Eeuwenlang werden de kleuren van de boerderij bepaald door natuurlijke materialen, die tijdloze kleuren hebben. Foto: Beeldbank Stichting Boerderij & Erf

Steeds meer boerderijen worden verbouwd tot woonhuizen en/of kantoren. Als de functie verandert moet het historische beeld blijven. Daarom worden historische panden zorgvuldig gerestaureerd en teruggebracht in de oude staat. Maar de toegepaste kleuren bij een restauratie zijn meestal veel minder historisch verantwoord dan het lijkt. Merkwaardig is dat men zo vaak dezelfde keuze maakt. Van een 17^de eeuwse boerderij in Groningen tot een 19^de eeuwse kerk in Limburg: standgroen met gebroken wit is altijd goed. Op zich is er niets mis met deze kleurencombinatie, maar de schilders hadden vroeger meer potten verf dan deze twee kleuren. Bij een zorgvuldige restauratie hoort een kleurkeuze die gebaseerd is op de historie van het betreffende pand.

De kleur van de historie

Op boerderijen worden vaak meerdere kleuren naast elkaar gebruikt. Een aantal van deze kleuren is tijdloos. Sommige kleuren blijven lange tijd in gebruik, maar de populariteit van andere kleuren kan van korte duur zijn. Zo kan het kleurgebruik binnen een korte tijd totaal veranderen. Tijdloos zijn de kleuren van de natuur. De kleur van het rieten dak van de boerderij tussen de bomen. In de oudheid waren deze kleuren niet anders dan vandaag. Hoewel nieuw riet anders is van kleur dan oud riet, dat grijs is geworden en met mos is bedekt. Ook tijdloze kleuren worden dus beïnvloed door de tijd en de seizoenen. Traag veranderen de kleuren van bakstenen en dakpannen. In de 17^de eeuw waren de bakstenen zachtrood, geel of helderrood. De 19^de eeuwse bakstenen variëren van donkerrood tot paarsgrauw. Ze zijn dus donkerder van kleur. Dakpannen waren aanvankelijk helderrood en later meestal grijs. Zo kreeg iedere eeuw zijn eigen kleur. De tijd zelf zorgt ook voor een trage verandering van kleuren. Door vervuiling krijgt alles in de loop der jaren een grauw laagje en worden de kleuren minder sprekend. Een relatief snelle verandering ondergaan kleuren van gebouwdelen die aan verval onderhevig zijn: ramen, kozijnen, luiken en deuren. Om het houtwerk te beschermen en verfraaien wordt het regelmatig geschilderd. De kleuren worden door de eigenaar of schilder bepaald. Bij een volgende schilderbeurt kan er voor een heel andere kleur gekozen worden. In de 17^de eeuw was de kleurkeuze nog beperkt, tegenwoordig zijn alle kleuren mogelijk. Het boek ''Kleur op boerderijen'' pleit voor historisch verantwoorde kleuren, dat zijn de kleuren die aan deze relatief snelle veranderingen onderhevig zijn. Bij de keuze van een nieuwe verfkleur worden de kleuren die het pand in het verleden had, zoveel mogelijk benaderd, op een manier die past bij het pand en zijn omgeving.

Wat is historisch verantwoord kleurgebruik?

Op de vraag naar historisch verantwoord kleurgebruik bij boerderijen zijn meerdere antwoorden mogelijk. Om de vraag te beantwoorden is allereerst kleuronderzoek nodig. Dit onderzoek wijst uit welke kleuren de onderdelen van een boerderij in een bepaalde periode hadden. Aan de hand van het onderzoeksresultaat kan een kleur worden gekozen, waarbij het belangrijk is om de gekozen kleuren op elkaar, op het gebouw en de omgeving af te stemmen. Wanneer de nieuwe kleur gekozen is, zijn er nog heel veel zaken die het uiteindelijke resultaat zullen beïnvloeden: zoals de samenstelling van de verf en de lichtval en het verouderen van kleuren. Kleuren beïnvloeden ook elkaar en moeten daarom altijd in hun samenhang gekozen worden. Alleen wanneer met al deze aspecten rekening wordt gehouden, is er sprake van historisch verantwoord kleurgebruik. Kleuronderzoek is boeiend. Er zijn veel interessante en vaak verrassende dingen over kleur en verf te vertellen, die maar bij weinig mensen bekend zijn. Op deze Agriwiki kunt u hier veel over lezen. Dat is belangrijk, want kleur is van grote invloed op hoe wij onze omgeving ervaren.

Verder lezen

• Het boek ''Kleur op boerderijen''
• 1.0 Historisch verantwoord kleurgebruik
• 2.0 Stel het nadenken over kleuren niet uit tot de schilder komt
• 3.0 Traditionele verf
• 4.0 Kalkverf en andere waterachtige verven
• 5.0 Teer, teerproducten en teervervangers
• 6.0 Kleurgebruik op boerderijen
• 7.0 De ontwikkeling van het kleurgebruik op het exterieur
• 8.0 Regionale verschillen in kleurgebruik in het Groene Hart
• 9.0 De ontwikkeling van het kleurgebruik in het interieur
• 10.0 Verkleuren van verf
• 11.0 De kleurkeuze
• 12.0 Kleur, monumenten en welstand
• 13.0 Kleurnummers

Bron

Deze tekst is gebaseerd op:

• Ineke de Visser, Kleur op boerderijen. In het groene hart van Holland (Hardinxveld-Giessendam 2006)

Deze publicatie is tot stand gekomen door eigen onderzoek en o.a. de volgende bronnen:

• M. de Keijzer en P. Keune, Pigmenten en bindmiddelen (Amsterdam, 2001)
• L. Simis, bewerkt door H. Janse, en J. Berghuis jr., Schilder- en Verfkunst (’s-Gravenhage, z.j.)
• H.J. Zantkuyl, Bouwen in Amsterdam (Amsterdam, 1973-1992 p. 94-108)