Blauwsel

Uit Agriwiki
The printable version is no longer supported and may have rendering errors. Please update your browser bookmarks and please use the default browser print function instead.
Blauwsel: kalkverf gekleurd met synthetisch ultramarijn. Foto: Bureau Helsdingen.
In deze leegstaande boerderij is goed te zien dat onder het behang (dat los heeft gelaten) lila paarsige lagen zitten. Foto: Bureau Helsdingen.
Jammer dat dit interieur beschadigd is, want het houtwerk is prachtig gehouten. Ook de ultramarijnblauwe muren zijn typisch voor de 19de eeuw. Foto: Beeldbank Stichting Boerderij & Erf.

Stallen van boerderijen in het Groene Hart werden vroeger ieder jaar gewit. Naast gewone witte kalkverf werd de stal ook vaak versierd door gekleurde kalkverven te gebruiken. Welke kleuren men gebruikte en waarop toepaste verschilde per regio, maar ook per boerderij.

Om gekleurde witkalk te krijgen kon er eenvoudig wat pigment aan de witte kalk of kalkcaseïne toegevoegd worden. Even goed roeren en klaar. Van alle gekleurde kalkverven zijn geblauwselde muren het meest bekend. Blauwsel komt voor in zowel het interieur van de stallen als het woongedeelte. Een enkele keer is dit toegepast op het exterieur. De kleur varieert van zeer lichtblauw tot zeer donkerblauw of hardblauw. Bij alle onderzochte boerderijen kwamen ook lila-achtige lagen aan het licht. Wat een aparte smaak hadden onze voorouders toch, is dan de eerste gedachte. Na veel onderzoek blijkt dat deze lila kleur niet zo bedoeld was. Deze kleur ontstaat door de toevoeging van lakmoes aan de (door verontreinigingen wat gelige) kalkverf om hem zo helderder te maken. Na verloop van tijd worden deze verflagen, die dus eerst wit waren, weeïg lila paarsig. Deze lagen werden echter toch al snel weer overgewit.

Na verloop van tijd stapt men hiervan af en gaat men over op blauwsel. Blauwsel werd in kleine hoeveelheden toegevoegd aan de verf om een helder wittere kleur te krijgen. Blauwsel gebruikte men ook als bleekmiddel in de was. Voor dit blauwsel gebruikte men vanaf 1831 synthetische ultramarijn. Als men meer pigment toevoegde werd de kalk zachtblauw van kleur. In hoeverre deze kleur bedoeld was, is niet duidelijk. Er hoeft namelijk maar heel weinig pigment toegevoegd te worden om de kleur van helder wit om te laten slaan in zachtblauw. De hele felle blauwe lagen zijn echter zeker geen vergissing. Daar moet namelijk veel pigment voor toegevoegd worden. Dit was slechts kort in de mode, want wij hebben nooit meer dan vier op elkaar volgende lagen hardblauw aangetroffen in boerderijen in het Groene Hart. Hierna komt zachtblauw weer in de mode. Op den duur verdwijnt het blauwselen en worden alle wanden weer gewit.

Verder lezen

Bron

Deze tekst is gebaseerd op:

  • Ineke de Visser, Kleur op boerderijen. In het groene hart van Holland (Hardinxveld-Giessendam 2006)

Deze publicatie is tot stand gekomen door eigen onderzoek en o.a. de volgende bronnen:

  • M. de Keijzer en P. Keune, Pigmenten en bindmiddelen (Amsterdam, 2001)
  • L. Simis, bewerkt door H. Janse, en J. Berghuis jr., Schilder- en Verfkunst (’s-Gravenhage, z.j.)
  • H.J. Zantkuyl, Bouwen in Amsterdam (Amsterdam, 1973-1992 p. 94-108)