Haardplaat

De 17de eeuwse haardplaat van herberg De Hanekamp uit Zwolle. Bron: Het Nederlands Openlucht Museum.

Een 18de eeuwse haardplaat met engelen. Bron:

Een sobere 18de eeuwse haardplaat zonder ornamenten, Ottoland, Groot-Ammers. Bron: Bureau Helsdingen, Vianen.

Een haardplaat, ook wel haardijzer genoemd (met of zonder ornamenten), is een gegoten ijzeren plaat tegen de achterwand van de stookplaats en vervangt in de 17de eeuw de gebakken haardstenen. Een haardplaat beschermt de muur en eventueel de tegels tegen de hitte van het vuur.

Haardplaten uit de 17de eeuw zijn vaak zeer overdadig gedecoreerd en zijn aan de bovenzijde dikwijls met figuren van dolfijnen of zeemonsters bekroond. In de 18de eeuw worden de haardplaten soberder met aan de bovenzijde een halfronde bekroning. Als decoratie komen veel festoenen (ook wel guirlandes) met engelen voor. In boerderijen komen vanaf de 18de eeuw ook veel rechthoekige haardplaten voor. Dit zijn bijna altijd sobere grote brede haardplaten zonder versieringen of voorstellingen, geschikt voor een werkschouw. Tegen de muur werden de haardplaten meestal verankerd met beugeltjes of druppelvormige lippen van smeedijzer.

Bron

• Monumentenwacht, Inspectiehandboek 2006, Hoofdstuk 2.6 'Schoorstenen' p.8.