Stalraam

Uit Agriwiki
Versie door Just (overleg | bijdragen) op 6 jun 2012 om 15:59

Wie op stalraampjes let, zal tot de ontdekking komen dat er wel honderd typen bestaan. Ze variëren sterk in vorm en formaat. Wat vooral opvalt is de eenvoud. Daardoor passen stalramen uitstekend in de landelijke omgeving. Stalramen kunnen vierkant en rechthoekkig zijn en van hout gemaakt zijn. Ook zijn er stalraampjes bekent waar het glas direct in het metselwerk geplaatst is, deze zijn rechthoekkig of driekoekig. De bekendste stalraampjes zijn van gietijzer. Deze hebben een hoofdvormen die vaak gebaseerd is op een grondvorm: rond, halvemaanvormig of gotisch. Fraai toogmetselwerk en kleine vensterbankjes verhogen het totale effect.

Gietijzeren stalraam.(Bron: Fotoarchief Bureau Helsdingen, Vianen)

Belasting

Voor het werkgedeelte werd aan ramen niet zoveel waarde gehecht. Het liefst werden ze zo klein mogelijk gehouden. Als er maar een beetje licht was vond men dat voldoende. Grote ramen veroorzaakten tocht en kou. Voor de hygiëne speelden ze nauwelijks een rol. Daarnaast was glas duur. En natuurlijk was er in de lage zijgevels gewoon weinig plaats voor grote ramen.

Basisvormen

De fraaie, symbolische raamvormen hebben aanleiding gegeven tot verklaringen met de meest diepzinnige betekenissen. Men herkende een zonnerad of het maalkruis, allerlei symbolen uit een voor-christelijke denkwereld. Voor de makers lag dat anders. Ze gebruikten de bestaande vormen gewoon omdat ze die uit voorbeeldboeken haalden. Zelfs de ronde vorm of bovenkant heeft een puur praktische reden. Kozijnen of lateien werden oorspronkelijk niet gebruikt, zodat de druk van de muur boven deuren en ramen door toogwerk moest worden opgevangen. In het begin van de vorige eeuw begonnen ijzergieterijen stalramen in grotere aantallen te produceren. Ze werden door smeden, ijzerwarenzaken en boerencoöperaties verkocht. Het assortiment van de ijzergieterijen in de regio, maar ook de voorkeur van de dorpssmid en misschien het voordeel dat hij genoot bij inkoop van grotere partijen, verklaart waarom bepaalde raamtypen in het ene gebied meer voorkomen dan elders. Bepaalde typen zijn zelfs min of meer kenmerkend voor een bepaald dorp.

Oude kasteelramen

Voor boerderijen en huizen worden wel oude ramen gebruikt, die elders bij sloop zijn vrijgekomen. Dat levert merkwaardige combinaties op van een boerderijtje met echte kerkramen in de voorgevel.

Bron

De tekst is gebaseerd op:

  • 'De schone eenvoud van stalramen', Landleven 2e jaargang, nummer 4 –juli/augustus 1997
  • Bureau Helsdingen

Links

Verder lezen