Boterfabriek

Boter wordt bereid uit melk. Eerst wordt de melk afgeroomd en aangezuurd en daarna gekarnt (stevig in beweging gebracht). Hierdoor schift de melk en onstaat er boter en karnemelk. Het karnen werd vroeger op de boerderij zelf gedaan. Hiervoor was er in zuivelboerderijen vaak een karnton en een karnmolen te vinden. In de negentiende eeuw kwam de mechanisatie op gang en onstonden er zuivelfabrieken.

In 1886 werd in het Friese Warga de eerste stoomzuivelfabriek opgericht. Voor de zandgronden, waar de melkopbrengsten klein waren, waren grote zuivelfabrieken met stoommachines echter geen optie. Naar Belgisch voorbeeld werd in 1892 in het Midden-Limburgse Tungelroy het eerste zuivelfabriekje geopend waar met handkracht werd gewerkt. Deze kleinschalige fabriekjes waren temidden van de kleinschalige landbouwbedrijven op de zandgronden wel levensvatbaar. Begin twintigste eeuw waren er meer dan zeshonderd handkrachtfabriekjes in Nederland, maar daarna nam hun aantal snel weer af. Ook op de zandgronden werden steeds grotere hoeveelheden melk ter verwerking aangeboden en daarna was de kwaliteit van de boter uit de kleine fabriekjes niet altijd optimaal.

Bron

De tekst is gebaseerd op:

• 'Huisjes voor vrome vrouwen', Landleven 14e jaargang, nummer 1: januari/februari 2009

Links

• zandgronden
• melk
• boter
• karnton
• karnmolen