Dakpan: verschil tussen versies

Uit Agriwiki
Regel 42: Regel 42:
 
[[Categorie:Restauratietechniek]]
 
[[Categorie:Restauratietechniek]]
 
[[Categorie:herbestemmen]]
 
[[Categorie:herbestemmen]]
[[Categorie:wet en regelgeving]]
+
[[Categorie:wet- en regelgeving]]

Versie van 12 apr 2012 13:14

Dit zijn uit klei gebakken tegels. Moderne dakpannen kunnen ook uit beton bestaan. Sommige soorten dakpannen zijn redelijk goed te dateren aan de hand van hun vorm. Een nadeel is alleen dat dakpannen ook gemakkelijk - en hierdoor vaak - hergebruikt werden en worden waardoor de datering van het gebouw door het gebruik van dakpannen niet goed mogelijk is.

Dakpan soorten

Bestand:Dakpan haslinghuis bwk termen p107.jpg
Enkele verschillende dakpantypen. Afbeelding uit E.J. Haslinghuis, Bouwkundige termen (Utrecht/Antwerpen 1986) p.107.

Er zijn zeer veel verschillende soorten dakpannen. Onderling kunnen sommige pannen op elkaar lijken maar toch wel degelijk heel verschillend zijn. Veel oude pannen worden niet meer gemaakt en dienen dus tweedehands gekocht te worden. Let hierbij op verschillende afmetingen en kleuren. Hieronder worden enkele holle dakpannen opgesomd:

Enkele vlakke pannen zijn:

Tegelpannen en leipannen:

Pannen en riet

De dakbedekking van boerderijen bestond oorspronkelijk uit natuurlijke materialen. Waar het voorhanden was werd riet gebruikt en anders stro. Andere dakbedekkingen, bijvoorbeeld uit dakleien, waren zo duur dat ze zelden of nooit op boerderijen werden toegepast. Dakpannen waren in de Romeinse tijd al in ons lang geïntroduceerd, maar ze zijn later weer in onbruik geraakt. In de vijftiende eeuw zijn de gegolfde dakpannen in gebruik gekomen, zoals wij ze nu nog kennen. Deze dakpan is waarschijnlijk in Vlaanderen ontwikkeld, maar ze is later bekend geworden als de ‘Hollandse pan’. Aanvankelijk konden alleen rijke boeren zich een pannendak permitteren, want dakpannen waren nog erg duur. Bovendien was een pannendak zwaarder dan een rieten of strooien dak, waardoor de kapconstructie er vaak voor verstevigd of vernieuwd moest worden.

In delen van ons land, met name op de zandgronden in Noord-Brabant en Oost-Nederland, zien we nogal eens historische boerderijen die een dakbedekking hebben uit riet én pannen. Vanaf de nok is dan ongeveer tweederde tot de helft van het dak bedekt met riet, terwijl het onderste deel met pannen is gedekt. Oorspronkelijk waren de daken in deze streken helemaal gedekt met stro of soms met riet. Omdat vooral een strooien dak niet erg duurzaam was, had het erg veel onderhoud nodig. Toen dakpannen op grotere schaal voorhanden kwamen, werd voor veel boeren een pannendak dan ook een diep gekoesterde wens. Maar die kon meestal niet van de ene op de andere dag in vervulling gaan. Verbetering en uitbreiding van een boerderij was vroeger meestal een proces van lange adem. Als er een beetje geld over was, kon er weer iets worden aangepakt. Als er niet genoeg geld was om het hele dak met pannen te laten dekken, werd vaak begonnen met de onderste rand. Dat was dus als een tijdelijke ingreep bedoeld. Er werd onderop begonnen met het aanbrengen van pannen, omdat daar het dak het kwetsbaarst was voor doorlekken en rot. In het oosten van het land lagen de veestallen tegen de zijmuren, onder de onderste delen van het dak. Dat zorgde voor veel vocht waardoor het dak ook van binnenuit werd aangetast. Ook om praktische en constructieve redenen lag het voor de hand om de onderste dakrand het eerst aan te pakken. Als bij een volgende gelegenheid ook het resterende deel van het stro of riet werd vervangen, zei men wel dat de boer ‘onder de pannen’ was. Deze uitdrukking kennen we nu nog, zij het in een ruimere betekenis.

Bijzondere dakpannen

Vrijwel alle soorten dakpannen hebben een vorstpan en een eind- of gevelpan. Deze pannen worden gebruikt voor hoekoplossingen. Vorstpannen worden toegepast op de nokvorst. Eind- of gevelpannen worden gebruikt bij het afdekken van een topgevel.

Oude dakpannen vervangen door een modernere dakpan

Het gebeurt nogal eens dat de originele Oudhollandse dakpannen vervangen worden door moderne Opnieuw Verbeterde Hollandse pannen. Als argument wordt dan meestal aangedragen dat langs de Oudhollandse pannen bij ongunstige weersomstandigheden water of sneeuw binnenkomt. Het vervangen van de originele pannen is een enorme verarming van het historische gebouw. Uitgangspunt bij reparatie moet zijn dat de oorspronkelijke soort wordt teruggeplaatst. Wanneer dit gecombineerd wordt met het aanbrengen van een deugdelijke damp-open folie onder de pannen, wordt het vocht weer naar buiten afgevoerd. Zo vormen de gebreken van de oude pannen geen probleem meer.

Bron

De tekst is gebaseerd op: