Kozijn aanscherven

Het repareren van kozijnen heeft de voorkeur boven het compleet vervangen van kozijnen. Allereerst is de authenticiteit van een origineel venster groter dan van een exacte replica. Van oude kozijnen zijn de houtafmetingen zwaarder dan die van moderne kozijnen. Als de opdrachtgever niet nadrukkelijk aangeeft dat het nieuwe kozijn qua houtzwaarten, indeling en detaillering exact hetzelfde moet zijn als het oude kozijn, loopt hij het risico om iets te krijgen wat er slechts in de verte op lijkt. Een exacte replica laten maken van het historische kozijn kan wel maar dan is het verstandig om een goede restauratievakman in de arm te nemen. Soms is het een probleem om de profilering van het oude kozijnhout na te maken. Wat ook een nadeel is van volledig vervangen is dat oud hout beter van kwaliteit is dan nieuw hout. En ten slotte is repareren vaak goedkoper dan volledig vervangen. (Bij het vergelijken in prijs moeten ook bijkomende kosten als glas, hang- en sluitwerk, schilderwerk en eventuele reparaties aan het metselwerk meegenomen worden.) Als een kozijn gedeeltelijk verrot is loont het daarom vaak de moeite om het kozijn te repareren. Kleine reparaties kunnen met houtrotvuller gebeuren. Is het probleem groter, dan kan de kozijnstijl aangescherfd worden. Denk er hierbij wel om dat de bron van het rottingsproces eerst aangepakt moet worden.

Oorzaken en herstel

Aanscherven of vervangen van raam onderdorpel. Afbeelding uit Monumentenwacht, Inspectiehandboek 1, 1.4, p.50.

Vervangen en/of herstellen van raamonderdopel en raamstijl. Afbeelding uit Monumentenwacht, Inspectiehandboek 1, 1.4, p.49.

Kozijnstijlen rotten vaak als eerste aan de onderzijde. Regenwater kan in het hout dringen door naden ter plaatse van verbindingen en scheuren in de verflaag. Het kozijnhout wordt hierdoor van binnenuit vochtig. Op die manier wordt het aangetast door houtrot en houtworm. Als dit het geval is bij een kozijnstijl kan deze stijl worden aangelast, dit is gedeeltelijk herstel. Bij het aanlassen wordt het slechte, ingerotte deel van de stijl ruim voldoende weggehaald zodat er gezond hout overblijft. Op de plaats van het verwijderde hout wordt een nieuw stuk hout ingebracht dat dezelfde afmetingen en profilering heeft als het bestaande hout. Het bestaande en nieuwe hout worden passend aan elkaar gezaagd en verbonden. De las van het aanscherven moet schuin zijn zodat eventueel inlopend water naar de buitenzijde van het kozijn wordt afgevoerd.

Voorkomen beter dan genezen

Natuurlijk is voorkomen van rot, beter dan genezen. Het is duidelijk dat vocht en hout slecht samen gaat. Droog hout gaat eeuwen mee, terwijl bewerkt hout dat (constant) vochtig is snel gaat rotten en zijn sterkte en uitstraling verliest. Aantasting door vocht is te voorkomen door het vocht van regenwater zo snel mogelijk af te voeren en eventueel achterblijvend vocht weg te ventileren. Zorg ervoor dat het hout goed in de verf staat, dat naden van verbindingen en de stopverf goed zijn bedekt met verf. Bij draaiende of schuivende delen is het van belang dat de omtrekspeling van het raam voldoende is zodat vocht weg geventileerd kan worden. Een goede omtrekspeling is aan de verticale zijden 2 á 3 mm. Aan de onderzijde moet dit tussen de 5 tot 8mm zijn. Eveneens moet er aan de horizontale delen een waterhol worden aangebracht zodat druppels niet naar hoeken kunnen worden geblazen of worden opgezogen door capillaire werking.

Links

• oud hout

Bronnen

Deze tekst is gebaseerd op:

• Monumentenwacht Inspectiehandboek 1, 1.4, p.47
• K. Boeder en J. Jongbloed, Monumenten onderhouden, p.45-47

Verder lezen

• Brochure techniek, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, 14, Het conserveren en repareren van historische houten vensters en deurpartijen
• Brochure techniek, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, 7, Instandhouding van historische houten vensters (gewijzigde 3 e druk 2005)