Kalkverf

Proefvlakjes van verschillende kleuren kalkverf op een oude muur. Bovenste rij v.l.n.r.: kalkverf zonder pigment, 4x gekleurd met ultramarijn in verschillende verhoudingen, niet geschilderd, 2x rode oker, 2x ijzeroxide geel. Onderste rij v.l.n.r.: kalkverf helder gemaakt met een beetje recket blauw, 4x Berlijns blau, ijzeroxide rood, Engels rood, 2x paarse dodekop en rode dodekop. Het Berlijns blauw is verkleurd door de inwerking van de kalk en dus niet geschikt voor dit type verf. Foto: Frits van der Gronde

Stallen van boerderijen in het Groene Hart werden vroeger ieder jaar gewit. Ook de muren van het woongedeelte werden in de 17^de eeuw vaak gewit. Hiervoor werd vaak kalkverf gebruikt. Kalkverf is heel geschikt voor metselwerk en pleisterwerk. Kalk was vroeger goedkoop en makkelijk te krijgen. Gebluste kalk werd bij de metselaar gehaald uit de kalkput. De metselaar metselde toen nog met kalk, maar vanaf 1920 wordt kalk voor metselwerk steeds meer verdrongen door cement.

Kalk wordt gemaakt van schelpen of kalksteen. Deze wordt eerst gebrand en daarna geblust. Droge gebluste kalk kan eenvoudig met water aangemaakt worden tot kalkmelk (waterdun met een kleur als melk). Dit levert een makkelijk te verwerken product op. De natte verf is enigszins transparant. De verf droogt snel en mooi helder wit en dekkend op. Om een gekleurde kalkverf te krijgen kunnen (hiervoor geschikte) pigmenten eenvoudig door de verf geroerd worden. Kalkverf moet op een van tevoren vochtig gemaakte muur aangebracht worden. Anders trekt de droge muur te veel water uit de verf waardoor niet alle kalk kan reageren met het water. Dan droogt de verf te snel en gaat het sterk afgeven. Schilders vinden de verf niet weervast genoeg voor buiten. Voor boeren die toch elk jaar de boel wilden opfrissen voldeed de kalkverf (ook buiten) uitstekend.

Kalkverf is mat, voelt aangenaam zacht aan, en is niet met water af te wassen. Het is milieuvriendelijk en ademend of damp-open, dat wil zeggen dat vocht uit de muur door de verf heen kan verdampen. De kalk werkt desinfecterend, wat in stallen en bij de kaasmakerij goed van pas komt. Een kalkverf is eigenlijk een minuscuul pleisterlaagje. Het is flexibel en beweegt dus mee met de –in kalkspecie– gemetselde muur. Vroeger werd aan de buitenzijde van oude vochtige huizen een plint met kalkverf aangebracht. De muur werd hierdoor beschermd tegen opspattend regenwater terwijl het vocht dat zich in de steen bevond, toch makkelijk kon verdampen. De meeste moderne latexverven zijn niet waterdamp doorlatend en liggen als een plastic laagje op de muur en sluiten zo het vocht op. Dit is de reden dat moderne verflagen van dit type op vochtige muren gaan barsten en bladderen. Kalkverf kan niet over moderne latex aangebracht worden en latex niet over kalkverf.

Verder lezen

• Het boek ''Kleur op boerderijen''
• 1.0 Historisch verantwoord kleurgebruik
• 2.0 Stel het nadenken over kleuren niet uit tot de schilder komt
• 3.0 Traditionele verf
• 4.0 Kalkverf en andere waterachtige verven
  • 4.1 Witten
    • Kalkverf
    • Kalkcaseïneverf
    • Krijtverf
    • Veegvast
  • 4.2 Gekleurde kalkverven
• 5.0 Teer, teerproducten en teervervangers
• 6.0 Kleurgebruik op boerderijen
• 7.0 De ontwikkeling van het kleurgebruik op het exterieur
• 8.0 Regionale verschillen in kleurgebruik in het Groene Hart
• 9.0 De ontwikkeling van het kleurgebruik in het interieur
• 10.0 Verkleuren van verf
• 11.0 De kleurkeuze
• 12.0 Kleur, monumenten en welstand
• 13.0 Kleurnummers

Bron

Deze tekst is gebaseerd op:

• Ineke de Visser, Kleur op boerderijen. In het groene hart van Holland (Hardinxveld-Giessendam 2006)

Deze publicatie is tot stand gekomen door eigen onderzoek en o.a. de volgende bronnen:

• M. de Keijzer en P. Keune, Pigmenten en bindmiddelen (Amsterdam, 2001)
• L. Simis, bewerkt door H. Janse, en J. Berghuis jr., Schilder- en Verfkunst (’s-Gravenhage, z.j.)
• H.J. Zantkuyl, Bouwen in Amsterdam (Amsterdam, 1973-1992 p. 94-108)