Charter van Venetië
Het Charter van Venetië, officieel het Internationaal Charter voor de conservering en restauratie van monumenten en sites, werd in 1964 vastgesteld door ICOMOS (International Council on Monuments and Sites). Het charter is één van de belangrijkste internationale richtlijnen voor de omgang met cultureel erfgoed en vormt tot op heden een fundamentele basis voor het erfgoedbeleid in veel landen, waaronder Nederland.
Het document bevat principes over hoe monumenten verantwoord behouden, beheerd en gerestaureerd moeten worden, met nadruk op het behoud van authenticiteit, historisch stratificatie en respect voor de materiële en immateriële waarden van erfgoed. Hieronder worden enkele kernartikelen uitgelicht die vaak worden aangehaald in het erfgoedveld:
Behouden gaat voor vernieuwen
Artikel 4 Het behoud van monumenten vereist op de eerste plaats regelmatig onderhoud.
Artikel 5 Voor het behoud van monumenten is het altijd gewenst daaraan een maatschappelijk nuttige bestemming te geven. Een dergelijke bestemming mag echter niet de indeling en decoratie van de gebouwen aantasten. Slechts binnen deze grenzen mag een aanpassing aan de ontwikkeling van gebruikseisen worden overwogen en toegestaan.
Artikel 12 De onderdelen die de verdwenen gedeelten moeten vervangen dienen op harmonieuze wijze in het geheel opgenomen te worden. Deze moeten echter duidelijk van de originele gedeelten te onderscheiden zijn zodat er geen vervalsing optreedt van de artistieke en historische informatie.
Artikel 13 Toevoegingen kunnen slechts aanvaard worden zover ze de belangrijke onderdelen van het gebouw respecteren en het traditionele kader, het evenwicht in de compositie en de relatie met de omgeving niet verbreken.
Terugbrengen naar oorspronkelijke staat
Artikel 11 Aangezien met restauratie geen eenheid in stijl wordt nagestreefd, moeten alle waardevolle toevoegingen die in verschillende perioden aan het monument zijn gedaan, worden geëerbiedigd. Als aan een bouwwerk lagen uit verschillende tijdsperioden te onderscheiden zijn, is het zichtbaar maken van een oudere situatie slechts bij uitzondering gerechtvaardigd. Voorwaarde is dan dat de te verwijderen onderdelen van gering belang zijn, de zichtbaar gemaakte oudere toestand van grote historische, archeologische of esthetische waarde is en de huidige staat daarvan van voldoende kwaliteit om de ingreep te rechtvaardigen. De beoordeling van de waarde van deze elementen en de beslissing over de verwijdering hiervan mogen niet alleen afhangen van de met de restauratie belaste ontwerper.
Artikel 12
Wanneer verdwenen onderdelen worden vervangen, dienen deze zich op harmonieuze wijze in het geheel te voegen, maar ze moeten ook duidelijk herkenbaar zijn als toevoegingen. Zo wordt vervalsing van de historische en artistieke informatie voorkomen.
Artikel 13
Nieuwe toevoegingen aan een monument kunnen alleen worden geaccepteerd als ze de bestaande waardevolle onderdelen respecteren, het traditionele karakter en de compositie van het gebouw intact laten, en geen afbreuk doen aan de relatie met de omgeving.
Richtlijn
Het Charter van Venetië heeft vooral normatieve waarde: het is geen wet, maar een richtlijn. Toch heeft het grote invloed gehad op nationale en internationale erfgoedpraktijken en op de formulering van latere verdragen en richtlijnen, zoals het Verdrag van Granada (1985) en de nationale beleidskaders voor monumentenzorg.
