3.3 Pigmenten

Elke verf bestaat voor een groot deel uit twee belangrijke bestanddelen; het pigment en het bindmiddel. Een pigment is een poedervormige stof die kleur geeft aan de verf. Het bindmiddel zorgt ervoor dat de pigmentdeeltjes aan elkaar en aan de ondergrond hechten.

Beperkt aantal kleuren

Tegenwoordig zijn er zoveel goede pigmenten dat elke kleur verf in elke kwaliteit te maken is. Vroeger was dat anders. Er waren veel minder pigmenten dan tegenwoordig beschikbaar. Bovendien was er een flink aantal pigmenten waarvan geen duurzame verf gemaakt kon worden. Ook de prijs van verf was sterk afhankelijk van het toegepaste pigment. Een mooie blauwe verf kon wel 200 maal zo duur zijn als een gewone gele verf. De boeren en gewone burgers konden daarom slechts kiezen uit een beperkt aantal kleuren die gemaakt werden met meerdere pigmenten.

Synoniemen

Er bestaan veel verschillende pigmenten. Voor (bijna) elk pigment zijn verschillende benamingen in omloop, die niet altijd even juist worden gebruikt. Daar komt nog bij dat van elk pigment de samenstelling en de kleur kan variëren. En dure pigmenten werden nogal eens versneden met goedkope pigmenten. Een lastig onderwerp dus.

Historisch kleurgebruik

Bij een goede restauratie is een op de historie gebaseerde kleurkeuze belangrijk. Om de ontwikkeling van het historisch kleurgebruik te begrijpen, is enige kennis over de belangrijkste historische pigmenten nodig. Hieronder vindt u informatie over het gebruik van de belangrijkste historische pigmenten in de periode van ca. 1600 tot 1950. Na het midden van de 20^ste eeuw gaat de verfindustrie andere pigmenten en bindmiddelen gebruiken.

Overzicht van de belangrijkste gebruikte pigmenten en kleuren van 1600-1950

Veel gebruikte pigmenten zijn met een volle kleur weergegeven. Minder vaak gebruikte pigmenten zijn gestreept weergegeven in de tabel.

Overzicht van de belangrijkste gebruikte pigmenten en kleuren van 1600-1950.

Verder lezen

• Het boek ''Kleur op boerderijen''
• 1.0 Historisch verantwoord kleurgebruik
• 2.0 Stel het nadenken over kleuren niet uit tot de schilder komt
• 3.0 Traditionele verf
  • 3.1 Bindmiddelen
  • 3.2 Ondergronden
  • 3.3 Pigmenten
    • Natuurlijke pigmenten
    • Witte pigmenten
      • Loodwit
    • Oker pigmenten
      • Gele oker
      • Rode oker
    • IJzeroxide pigmenten
      • Paarse dodekop
    • Gele pigmenten
    • Rode pigmenten
      • Kraplak
      • Loodmenie
      • Vermiljoen
      • Cadmiumrood
    • Blauwe pigmenten
      • Lapis lazuli
      • Smalt
      • Berlijns blauw of Pruisisch blauw
      • Kobaltblauw
      • Synthetisch ultramarijn blauw of vliegenblauw
    • Groene pigmenten
      • Spaansgroen
      • Chroomoxidegroen
    • Bruine pigmenten
    • Zwarte pigmenten
  • 3.4 Kleuren
  • 3.5 Decoratieschilderwerk
• 4.0 Kalkverf en andere waterachtige verven
• 5.0 Teer, teerproducten en teervervangers
• 6.0 Kleurgebruik op boerderijen
• 7.0 De ontwikkeling van het kleurgebruik op het exterieur
• 8.0 Regionale verschillen in kleurgebruik in het Groene Hart
• 9.0 De ontwikkeling van het kleurgebruik in het interieur
• 10.0 Verkleuren van verf
• 11.0 De kleurkeuze
• 12.0 Kleur, monumenten en welstand
• 13.0 Kleurnummers

Bron

Deze tekst is gebaseerd op:

• Ineke de Visser, Kleur op boerderijen. In het groene hart van Holland (Hardinxveld-Giessendam 2006)

Deze publicatie is tot stand gekomen door eigen onderzoek en o.a. de volgende bronnen:

• M. de Keijzer en P. Keune, Pigmenten en bindmiddelen (Amsterdam, 2001)
• L. Simis, bewerkt door H. Janse, en J. Berghuis jr., Schilder- en Verfkunst (’s-Gravenhage, z.j.)
• H.J. Zantkuyl, Bouwen in Amsterdam (Amsterdam, 1973-1992 p. 94-108)