Loodmenie

In deze leegstaande boerderij is goed te zien dat onder het behang (dat los heeft gelaten) lila paarsige lagen zitten. Foto: Bureau Helsdingen.

Elke verf bestaat voor een groot deel uit twee belangrijke bestanddelen; het pigment en het bindmiddel. Een pigment is een poedervormige stof die kleur geeft aan de verf. Het bindmiddel zorgt ervoor dat de pigmentdeeltjes aan elkaar en aan de ondergrond hechten.

Historisch kleurgebruik

Bij een goede restauratie is een op de historie gebaseerde kleurkeuze belangrijk. Om de ontwikkeling van het historisch kleurgebruik te begrijpen, is enige kennis over de belangrijkste historische pigmenten nodig. Een voorbeeld hiervan is loodmenie. Dit dure pigment werd vroeger ook gebruikt als pigment. Maar de bekende oranje kleur verkleurt door licht naar lelijk zwartachtig. Dus voor schilderwerk dat mooi moet zijn is het niet geschikt. Ondanks dat werd het vooral in de 19^de eeuw soms wel gebruikt als pigment. Tot voor kort werd het algemeen gebruikt om ijzer en hout dat in aanraking komt met metselwerk te beschermen.

Verkleuren

Kleuren veranderen onder invloed van licht, warmte, vocht en bepaalde bestanddelen in de lucht. Bij boerderijrestauraties is een duur kleuronderzoek door een deskundige vaak een uitzondering en zodoende zal vaak genoegen genomen moeten worden met een doe-het-zelf kleuronderzoek. Daarom is het goed enige kennis te hebben over het verkleuren van verf. Licht, hitte, vocht, zuurstof, zuren, zwavelwaterstof, hydroxiden, en het bindmiddel in de verf zijn vijanden van de kleurvastheid van kleuren. Loodmenie kan onder sommige omstandigheden verkleuren. Loodmenie is een loodverbinding. Alle loodverbindingen kunnen door zwavelverbindingen verkleuren van lichtgrijs tot diepzwart. In kalkverven hebben loodpigmenten last van verkleuring door oxidatie. Het loodhoudende pigment verkleurt dan naar vlekkerig zwart. Tijdens onderzoek is in een boerderij een voorbeeld van verkleuring van loodmenie gevonden. De bovenkant van het waterfornuis was geschilderd met een kalkverf met loodmenie als pigment. Deze laag was vlekkerig zwart geworden. Na het afkrabben van de huid kwam de bekende kleur van loodmenie weer te voorschijn.

Verder lezen

• Het boek ''Kleur op boerderijen''
• 1.0 Historisch verantwoord kleurgebruik
• 2.0 Stel het nadenken over kleuren niet uit tot de schilder komt
• 3.0 Traditionele verf
  • 3.1 Bindmiddelen
  • 3.2 Ondergronden
  • 3.3 Pigmenten
    • Natuurlijke pigmenten
    • Witte pigmenten
      • Loodwit
    • Oker pigmenten
      • Gele oker
      • Rode oker
    • IJzeroxide pigmenten
      • Paarse dodekop
    • Gele pigmenten
    • Rode pigmenten
      • Kraplak
      • Loodmenie
      • Vermiljoen
      • Cadmiumrood
    • Blauwe pigmenten
      • Lapis lazuli
      • Smalt
      • Berlijns blauw of Pruisisch blauw
      • Kobaltblauw
      • Synthetisch ultramarijn blauw of vliegenblauw
    • Groene pigmenten
      • Spaansgroen
      • Chroomoxidegroen
    • Bruine pigmenten
    • Zwarte pigmenten
  • 3.4 Kleuren
  • 3.5 Decoratieschilderwerk
• 4.0 Kalkverf en andere waterachtige verven
• 5.0 Teer, teerproducten en teervervangers
• 6.0 Kleurgebruik op boerderijen
• 7.0 De ontwikkeling van het kleurgebruik op het exterieur
• 8.0 Regionale verschillen in kleurgebruik in het Groene Hart
• 9.0 De ontwikkeling van het kleurgebruik in het interieur
• 10.0 Verkleuren van verf
• 11.0 De kleurkeuze
• 12.0 Kleur, monumenten en welstand
• 13.0 Kleurnummers

Bron

Deze tekst is gebaseerd op:

• Ineke de Visser, Kleur op boerderijen. In het groene hart van Holland (Hardinxveld-Giessendam 2006)

Deze publicatie is tot stand gekomen door eigen onderzoek en o.a. de volgende bronnen:

• M. de Keijzer en P. Keune, Pigmenten en bindmiddelen (Amsterdam, 2001)
• L. Simis, bewerkt door H. Janse, en J. Berghuis jr., Schilder- en Verfkunst (’s-Gravenhage, z.j.)
• H.J. Zantkuyl, Bouwen in Amsterdam (Amsterdam, 1973-1992 p. 94-108)